SSS: CORONA VİRÜSü HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR

• Hastalık bulaşmış olmasından korkuyorum. Ne yapmalıyım?

  Eğer laboratuvarda Corona virüsü tanısı konmuş bir kişi ile kişisel temas oldu, hemen ve ne olursa olsun belirtileri ilgili sağlık departmanı başvurmalısınız.
  
  Yetkili sağlık ofisi burada tespit edilebilir.
  
  RKI tarafından belirlenmiş bir risk alanındaysanız, gereksiz kişilerden kaçınmalı ve evde kalmalısınız.
  
  COVID-19 vakalarının meydana geldiği ancak risk altında olmadığı bir bölgede yseniz, aşağıdakiler geçerlidir: Dönüş yolculuğundan sonraki 14 gün içinde ateş, öksürük veya nefes darlığı gelişirse, telefon kaydı ile ve gezi, bir doktora danışın. Daha fazla bilgi için 116 117'yi arayın.

• Kendimi nasıl korumalıyım?

  Evden çıkmayın! Şimdi en önemli güncel hedef, hastalık bulaşması zincirini kırmak ve virüsün yayılmasını frenlemektir. Toplumsal yaşam bu yüzden büyük ölçüde durdu: Okullar, çocuk yuvaları ve dükkanlar kapalı – Sinemaya, oyun yerine ya da restorana gitmek mümkün değil.

  Bundan başka şu kurallar da her zaman için geçerli: El sıkışmaktan vaz geçin, ellerinizi iyice yıkayın ve bir birinizden uzak durun – uzmanların tavsiyesi: en az 1,5 metre.

  Öksürme ve hapşırma ile ilgili nezaket kurallarına da uymalısınız:

  - Öksürürken başka insanlardan en az bir metre uzak durmak ve başka yana dönmek

  - En iyisi tek kullanımlık mendiller kullanmak ve ardından mendili kapalı bir çöp kutusuna atmak.

  - Eğer kumaş mendil kullanılıyorsa, ardından 60°C ile yıkamak.

  - Burun silme, hapşırma ya da öksürmeden sonra elleri iyice yıkamak.

  - Acilen hazırda mendil bulunamıyorsa, dirsek içine hapşırılmalıdır.

  Desenfeksiyon malzemeleri, el yıkamada çok yararlı bir destektir. Bu konuda Robert Koch-Enstitüsü şunları yazıyor: "Kimyevi dezenfeksiyon için, etki alanı 'begrenzt viruzid' (örtülü virüslere karşı etkili) 'begrenzt viruzid PLUS' ya da 'viruzid' olarak belirlenmiş malzemeler kullanılmalıdır. "

  Genellikle bulaşıcı hastalıklarda tavsiye edilen tüm önlemler, burada da alınmalıdır. Buna göre, akut bir hastalığı olanlar, hem iyileşmek hem de virüsü yaymamak için, olanağınca evden çıkmamalıdırlar.

• Teyit edilmiş olan kaç olay var?

  Mart'ta Berlin'de ilk Covid-19-hastası tespit edildi, bir gün sonra ise Brandenburg'da da bir olay teyit edildi. Halen sayılar çok yüksek bir hızla artıyor.

  Robert Koch Enstitüsü (RKI) kendi sayfalarında Almanya'da bildirilmiş olan olayların bir listesini düzenli olarak güncellemektedir.

• Virüsü bildirme yükümlülüğü var mıdır?

  Evet. Biur hastasında yeni Corona Virüsü şüphesi tespit eden bir hekimin bunu geciktirmeden (24 saat içinde) Corona Virüsü Bildirim Yükümlülüğü Yönetmeliği uyarınca Sağlık Dairesine bildirmesi gerekir. Aynı şekilde, bir insanda yeni Corona Virüsü'nü tespit eden bir Laboratuar da, bunu Sağlık Dairesine bildirmekle yükümlüdür.

• Corona Virüsü nedir?

  

  imago images/Zuma Press

  Corona sözcüğü Latince'den gelir ve taç, ya da kusal kişilerin başını çevreleyen nur demektir. Bu virüs ailesine ait olan mikroorganizmalar, cevrelerini fırça gibi saran uzantılardan ötürü mikroskop altında bir tacı ya da güneşin halesindeki ışık demetlerini andırırlar.

  Corona Virüsleri ailesinin, insanlara da hastalık yayan bir çok türleri vardır. Bunlardan bazıları basit bir soğuk algınlığına yol açar. Bazıları da, yarasalardan, develerden ve başka hayvanlardan insanlara geçen Sars ya da Mers (Orta Doğu Solunum Yolu Sendromu) gibi, ağır hastalıklara dönüşmüşlerdir.

  İlk kez Çin'de tespit edilen Sars-CoV-2, bugüne dek insanlarda rastlanmamış olan yeni bir Virüs türüdür. Bu virüs, Sars gibi, Beta-Corona-Virüsleri grubundandır, genleri Sars genlerinin % 80 aynıdır. Ancak bu virüsün insan hücreleri ile temas kuran proteinleri, Sars'tan önemli ölçüde farklıdır.

  İlk olaylar 2019 yılında, Orta-Çin Hubei bölgesindeki milyonluk bir metropol olan Wuhan'da ortaya çıktı. Hastalığa tutulanların çoğunluğunun, yabani hayvanların canlı olarak ya da kesilerek satıldığı bir Pazar yerinin ziyaretçileri ya da işçileri oldukları tespit edildi. Virüsün türden türe geçiş sınırını aşması konusunda, bu Pazar yerinin önemli rol oynamış olduğu anlaşılmaktadır. Ancak Sars Cov 2'nin ilk kez hangi hayvanda ortaya çıkmış olduğu henüz açıklanamamıştır. Wuhan'da tespit edilebilen ilk bulaşma olayları, insandan insanadır.

  Yeni hastalığın resmi adı Covid-19'dur: co harfleri Corona'dan, vi Virüs'ten, d İngilizce "hastalık" (disease) sözcüğünden ve 19 da virüsün ilk tespit edildiği yıldan gelmektedir.

• Bu virüs nereden geliyor?

  Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yeni virüsün kaynağı olan hayvanın hangisi olduğunu araştırıyor. Bilinen şu ki, Corona ailesinden insana geçen tüm virüslerin ana kaynağı, belli bir yarasa türü: At Nalı Burunlu Yarasa'dır. Yarasaların insanlarla hastalık bulaştırımaya yol açacak kadar sık teması olmadığından, bilim, bir ara taşıyıcı türün köprü rolü oynadığından hareket etmektedir.

  Çin bilim adamlarının, bu köprünün "pullu hayvan", diğer adıyla "çam kozalağı hayvanı" (manidae) adı verilen hayvan olabileceği tahminine, Charité'den viroloji uzmanı Christian Drosten katılmamaktadır: Dorsten, "Pullu hayvanlar, yarasa yemez. Biz, söz konusu türün daha çok yarasa avlayarak beslenen bir carnivore (et oburu - Red. notu) olduğunu sanıyoruz", demektedir.

  Sars und Mers'te de virüsü insanlara bulaştıranlar hayvanlar olmuştu: Sars 2002 yılında insanlara, yine Çin'de, misk kedisi (Viverridae) ya da rakun köpeği (Nyctereutes procyonoides) türünden hayvanlardan geçti. Mers ise, bundan on yıl sonra Suudi Arabistan'da, develerden bulaştı.

• Hastalığın bulaşması hangi yollardan oluyor?

  Covid-19'un hava yoluyla geçtiği tahmin ediliyor. Öksürük ya da hapşırıkla oluşan, içinde hastalığa yol açan taşıyan mikroorganizmaları taşıyan, aerosol adı verilen çok küçük damlacıkları insanlar nefes yoluyla içlerine çekiyorlar. Anlaşılıyor ki, hastalığı sağlıklı insanlar da taşıyabiliyor. Virüs taşıyan, ama hiç bir hastalık belirtisi göstermeyenlerin, virüsün bulaştığı insanlardan % 80'ini oluşturduğu tahmin ediliyor. Yani pek çok insan, hastalığı farkında bile olmadan yayabiliyor.

  Ayrıca hastalığın kuluçka süresi – yani hastalığın açıkça ortaya çıkmadan geliştiği süre, görece oldukça uzun: Hastalığın bulaşmasından ilk hastalık belirtilerinin ortaya çıkışına kadar 14 güne kadar vakit geçebiliyor. Bu durumda virüsün yayılmasını frenlemek çok zor.

  Hastalığın bulaşmış olduğu insanların tuttuğu yüzeyler ve tutanaklar da hastalık kaynaklarındandır.

• Virüs ne kadar bulaşIcı?

  Hastalığın bulaştığı bir kişi bunu ortalama 2 ile 3 arasında insana bulaştırıyor. Hep böyle kalacak mı? Bu, yayılmayı frenleme önlemlerinin ne kadar etkili olacağına bağlı. Sars-Cov-2yi durdurabilmek için bu bulaşma oranının 1 faktörünün altına düşmesi gerekiyor.

  Karşılaştırmak için: Gribe tutulmuş bir insan enflüenza virüslerini ortalama iki veya üç kişiye bulaştırır. Özellikle çok bulaşıcı bir hastalık kızamıktır. Burada hastalanan bir kişi hastalığı 12 ile 18 arasında insana bulaştırır.

  Bu yeni virüsün bulaşıcılığı başta tahmin edildiğinden fazla oldu. Çünkü bu virüs Sars'ta olduğu gibi ancak akciğerler derinliklerine indikten sonra değil, grip ya da enflüenza virüsünde olduğu gibi daha geniz boşluğundayken çoğalmaya başlıyor. Gerçi bu, geniz boşluğundan test örneği alma vasıtasıyla hastalığın tespitini kolaylaştırıyor, ama aynı zamanda bulaşma yolunu da kısaltıyor; bulaşıcılık tehlikesinin olağanüstü yüksekliği de işte buradan geliyor.

• En büyük tehlike altında olanlar kimler?

  Risk grupları arasında daha önce hasta olan insanlar geliyor. "Ayrıca, özellikle yüksek bir risk grubunu yaşlı insanlar oluşturuyor" – diyor Berlinli Viroloji uzmanı Christian Drosten. Burada da özellikle erkekler üzerinde duruluyor.

  Daha "önce hasta olmak" ile kastedilen, her şeyden önce kronik akciğer veya böbrek hastalıkları gibi özellikle bağışıklık sistemini zayıflatan hastalıklardır. Aynı zamanda organ nakli uygulanmış olan ya da tümörü olan insanlar için de virüs tehlikeli olabilir – diye belirtiyor Frankfurt am Main Sağlık Dairesi Bulaşıcı Hastalıklar Bölümü yöneticisi Antoni Walczok, Hessische Rundfunk'a.

  Çocukların, genç insanların ve orta yaşlı insanların çoğunluğu için, şayet bunlar esasen sağlıklı iseler, Corona Virüsü büyük bir ihtimalle yaşamsal bir tehlike oluşturmuyor. Bilimsel araştırmaların güncel sonuçları buna işaret ediyor. Hastalığın bulaştığı kişiler için belirleyici olan, bünyelerinin virüsle nasıl başa çıkacağıdır – diyor Berlin Zehlendorf Helios Emil von Behring Kliniği pnömoloji bölümü başhekimi Torsten Bauer, rbb-Rundfunk Berlin Brandenburg'a.

• Test nasıl yapılıyor?

  Corona Virüsü Sars-Cov-2 şüphesi doğmuşsa, mikroorganizmaların varlığı kural olarak moleküler biyolojik bir testle tespit edilir. Bunun için öncebir doktor tarafından hastanın solunum yollarından bir test örneği – yani, ya test çubuğu ile bir mukoza örneği, ya da öksürükle çıkan bir balgam alınır. Uzmanlar laboratuarda örneği analize hazırlarlar ve PCR testi adı verilen bir işlemle virüsün genlerini araştırırlar. Basitleştirerek söylersek, virüs genlerinden belli bir bölüm milyonlarca defa kopya edilir.

  Kopyalar, bir sonda vasıtasıyla renkli olarak işaretlenir. Bu rekli işaretler, kompleks araçlarla görünür hale getirilebilir. Şayet bu renkli işaretler varsa, test örneği "pozitif bir örnektir". Böyle bir test, özgün bir laboratuarda ideal koşullarda üç ile beş saat arası zaman alır.

  Hastalık Kasası Doktorları Birliği Başkan Muavini Stephan Hofmeister belirtiyor ki, bu test yalnızca virüsün bulaşmış olduğu kişilerle temes etmiş ve halen ciddi şekilde hasta olan kişilere tatbik edilmektedir. Test masraflarını hastalık kasaları ödemektedir.

• Hastalığın belirtileri nelerdir?

  Ökdürük ve Yüksek ateş Covid-19'un en sık rastlanan belirtileridir. Ama soğuk algınlığının, örneğin nezle, boğazda yanma gibi başka belirtileri de Corona Virüsü'ne işaret ediyor olabilirler. Robert Koch Enstitüsü bazı hastalarda ishal de görüldüğünü bildirmektedir.

  Hastalık kural olarak soğuk algınlığı görüntüsüylde başlamaktadır. Çocuklar kural olarak hiç etkilenmektedir. Özel risk grubu yaşlılardır. Erkekler, kadınlara göre daha fazla etkilenmektedir.

  Bazı hastalarda hastalık ağır bir sürece dönüşmekte, nefes darlığı ve zatürreye yol açmaktadır. Ağır geçen süreç koşullarında hastalığın azalıp sona ermesine kadar üç ile altı hafta geçmektedir. Muhtemelen tüm hastalık süreci boyunca hastalık çevreye bulaşabilmektedir. Hafif geçen süreçlerde ise hasta iki hafta sonunda sağlığına kavuşmaktadır.

  Ölüm olayları şimdiye kadar herkesten önce daha yaşlı hastalarda ve/veya daha önce kronik bir hastalığı olanlarda meydana gelmiştir.

• Haslalık bulaşanlar nasıl tedavi edilir?

  Çin ocak ayında ilk kez ilgili hastaların başarı ile tedavi edildiğini açıkladı: Ateş ve solunum solu belirtileri gerilemiş, virüs tespit edilemez olmuştu. Ancak Çinlilerin hengi tedaviyi uyguladıkları açıklanmadı.

  Der Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, şu ana kadar Sars-Cov-2'ye karşı ne bir aşı, ne de özel bir tedavi yöntemi bulunabilmiştir: Şimdilik hastalar belirtilerle ilgili tedavi görüyorlar: Oksijen vererek, antibiyotik, ateş düşürücü ve acı kesici ilaçlarla ve bünyenin su dengesinde istikrar sağlayarak.

  Tüm dünyada bilim adamları bir aşı geiştirmek için çalışıyorlar.

  Ancak Robert Koch Enstitüsü hemen yakında bir aşı bulunması umudu hususunda çekingendir. Federal Bilimsel Araştırma Bakanı Anja Karliczek de (CDU) sabırlı olmayı tavsiye diyor: "Gelişmenin zamana ihtiyacı var".

• Virüse karşı bağışıklık kazanılıyor mu?

  Virüse karşı bağışıklık kazanılıyor mu?Birçok uzmanın buna cevabı: Evet, Covid-19 hastalığını geçiren kişi, bu virüse karşı bağışıklık kazanır. "Ancak bu bağışıklık etkisinin ne kadar sürdüğünü bilmiyoruz", diyor Robert Koch Enstitüsü başkanı Wieler: Bağışıklığı ispat etmek için bir çok testler geliştirilmiş. Hastalığın bulaştığı insanların yarısı, bunun farkına bile varmıyorlarmış.

  Robert Koch Enstitüsü'ne göre, farkına varanların da beşte dördü sadece hafifçe hastalanmaktadır.

   

  Çeviri: Ömer Tulgan