Tekst ten jest dostępny w także w języku arabskim, niemieckim, angielskim i tureckim.

Zazwyczaj mieszkańcy Berlina wybierają swoich przedstawicieli na szczeblu krajowym i samorządowym co pięć lat. Jednak z powodu licznych błędów popełnionych podczas wyborów 26 września 2021 roku wybory do Izby Deputowanych (AGH) i dwunastu sejmików samorządowych (BVV) muszą zostać w całości powtórzone. Taką decyzję podjął w listopadzie Krajowy Trybunał Konstytucyjny w Berlinie. Najpóźniej w ciągu 90 dni od tej decyzji w Berlinie musi odbyć się powtórka wyborów. Tak stanowi konstytucja Berlina. Krajowy komisarz wyborczy w Berlinie ustalił termin powtórnych wyborów na dzień 12 lutego 2023 roku.

Powtórzone muszą zostać także wybory do Bundestagu, które w Berlinie również odbywały się 26 września 2021 roku. Te jednak nie będą powtarzane w całości. W przypadku błędów podczas wyborów do Bundestagu decyzję podejmuje nie Krajowy Trybunał Konstytucyjny w Berlinie, lecz sam Bundestag. Ten również w listopadzie zdecydował, że z powodu licznych nieprawidłowości wyborczych, które miały miejsce w 431 z około 2300 berlińskich okręgów wyborczych, wybory muszą zostać powtórzone.

Tę decyzję Bundestagu można jednak zaskarżyć do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. W międzyczasie wpłynęły już odpowiednie skargi. Tym samym wpierw decyzję musi wydać Federalny Trybunał Konstytucyjny. Dopiero wówczas można ustalić termin powtórzenia wyborów. Ponieważ wymaga to czasu, a powtórne wybory do Bundestagu w Berlinie wiążą się z przygotowaniami, nie mogą one odbyć się również 12 lutego 2023 roku.

Jeszcze jedna ciekawostka związana z powtórką wyborów: jedynym głosowaniem z 26 września 2021 roku w Berlinie, które pomimo różnych nieprawidłowości nie musi być powtarzane, jest głosowanie w referendum „Deutsche Wohnen & Co enteignen” w sprawie wywłaszczenia dużych korporacji mieszkaniowych. Powód jest prosty: nikt nie wniósł skargi na to głosowanie. Tym samym referendum jest ważne.

Przejdźmy kolejno do szczegółów:

KTO MOŻE GŁOSOWAĆ?

Prawo do głosowania w wyborach do Izby Deputowanych przysługuje wszystkim Niemcom, a więc osobom posiadającym niemieckie obywatelstwo, które w dniu wyborów ukończą 18. rok życia. Ponadto warunkiem jest, by dana osoba od co najmniej trzech miesięcy nieprzerwanie miała stałe miejsce zamieszkania w Berlinie i nie była pozbawiona prawa do głosowania. Prawa do głosowania pozbawione są między innymi osoby, którym zostało ono odebrane wyrokiem sądowym. Także Niemcy mieszkający za granicą mogą brać udział w głosowaniu, o ile mają stałe miejsce zamieszkania w Berlinie.

W wyborach do sejmików samorządowych (BVV), oprócz obywateli niemieckich, uprawnieni do głosowania są także obywatele innych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE). Muszą jednak mieć stałe miejsce zamieszkania w Berlinie. Minimalny wiek uprawniający do udziału w wyborach do sejmików samorządowych wynosi 16 lat.

KIEDY I W JAKI SPOSÓB PRZEPROWADZONE ZOSTANĄ WYBORY?

Lokale wyborcze będą czynne w niedzielę 12 lutego od godziny 8.00 do 18.00. Następnie w lokalach wyborczych rozpocznie się liczenie głosów. Odbywa się ono w sposób publiczny – każdy, kto chce, może przyjść, by się przyjrzeć.

Osoby, które nie mogą pójść na wybory osobiście, mają możliwość głosowania korespondencyjnego w ciągu sześciu tygodni poprzedzających wybory. W tym celu potrzebują one zaświadczenia uprawniającego do głosowania. Aby je otrzymać, należy złożyć pisemny wniosek, nie można tego dokonać telefonicznie. Zawiadomienia o wyborach były rozsyłane od poniedziałku 2 stycznia.

Na odwrocie zawiadomienia, które każda osoba uprawniona do głosowania otrzymuje pocztą, znajduje się formularz. Należy go wypełnić i odesłać – można tego dokonać również za pomocą poczty elektronicznej. Ewentualnie na zawiadomieniu o wyborach dostępny jest kod QR; po jego zeskanowaniu zostają wprowadzone wszystkie dane osobowe potrzebne do uzyskania zaświadczenia uprawniającego do głosowania. Ponadto wszystkie trzy karty do głosowania we wszystkich wyborach należy włożyć do tej samej koperty na karty do głosowania, w przeciwnym razie następuje naruszenie tajemnicy wyborczej i głosowanie jest nieważne.

Każdy, kto chciałby oddać swój głos już wcześniej, może to zrobić od poniedziałku 2 stycznia także bezpośrednio w punktach głosowania korespondencyjnego poszczególnych dzielnic [berlin.de/wahlen]. Są one otwarte z reguły w dni powszednie od godziny 8.00 do 15.00. W celu oddania głosu należy jedynie okazać dowód osobisty.

1. Wybory do berlińskiej Izby Deputowanych

Izba Deputowanych stanowi parlament kraju związkowego w Berlinie. Tworzy ona prawodawstwo, formuje rząd oraz sprawuje nad nim kontrolę. Obywatele mogą wybierać zarówno partie, jak i poszczególnych kandydatów, którzy mają wejść do parlamentu. Osoby uprawnione do głosowania dysponują dwoma głosami: jednym, który mogą oddać na partię na szczeblu krajowym, i jednym, który mogą oddać na bezpośredniego kandydata w okręgu wyborczym. Aby wejść do Izby Deputowanych, partia musi otrzymać w wyborach pięć procent głosów.

Liczba deputowanych, którzy po wyborach faktycznie zasiądą w berlińskiej Izbie Deputowanych, nie jest w każdej kadencji taka sama. Zasadniczo w Izbie Deputowanych dla parlamentarzystów dostępnych jest 130 miejsc. Partie otrzymują liczbę miejsc w parlamencie proporcjonalną do wyniku procentowego uzyskanego w wyborach.

Oprócz drugiego głosu, oddawanego na partię, wyborca oddaje także głos pierwszy. Za jego pośrednictwem kandydaci wybierani są w sposób bezpośredni. Jeśli wygra kandydat, który zajmuje miejsce na dole listy lub wcale nie widnieje na liście wyborczej swojej partii, wówczas dla takich osób przewidziane są tak zwane mandaty nadwyżkowe. Może się więc zdarzyć, że dana partia otrzyma w Izbie Deputowanych znacznie więcej miejsc, niż pierwotnie przysługiwałoby jej na podstawie wyniku procentowego. Aby jednak zachować proporcję sił partyjnych w ramach całego plenum, inne partie otrzymują wówczas także dodatkowe miejsca, tzw. mandaty wyrównawcze. Z tego powodu obecna Izba Deputowanych liczy 147 parlamentarzystów.

Jak dotąd wszystko przedstawia się jak podczas każdych innych wyborów do Izby Deputowanych. Ponieważ jednak tym razem chodzi o powtórzenie wyborów z roku 2021, istotną różnicę stanowi fakt, że kadencja (która rozpoczęła się po wyborach w roku 2021) trwa nadal. Zakończy się ona dopiero we wrześniu 2026 roku. W każdym razie pod
warunkiem, że do tego czasu nie dojdzie do przedterminowych nowych wyborów.

2. Wybory do sejmików samorządowych

Sejmiki samorządowe (BVV) stanowią parlamenty lokalne dzielnic Berlina, porównywalne z radami miast i gmin w innych krajach związkowych. Berlin liczy dwanaście dzielnic: Charlottenburg-Wilmersdorf, Friedrichshain-Kreuzberg, Lichtenberg, Marzahn-Hellersdorf, Mitte, Neukölln, Pankow, Reinickendorf, Spandau, Steglitz-Zehlendorf, Tempelhof-Schöneberg oraz Treptow-Köpenick.

Sejmik samorządowy nie jest jednak prawdziwym parlamentem. W przeciwieństwie do Izby Deputowanych dysponuje on jedynie ograniczonymi prawami. Nie może na przykład uchwalać ustaw. Sejmik samorządowy podejmuje decyzje w sprawie obiektów lub obszarów, za które odpowiada wyłącznie dzielnica. Zalicza się tutaj na przykład będące własnością dzielnicy tereny zielone, budynki szkolne i placówki dla młodzieży, a także ośrodki edukacji dorosłych i biblioteki. Do jego kompetencji należy także organizacja pracy urzędów do spraw młodzieży i porządku publicznego.

Sejmik samorządowy działa w każdej z dwunastu dzielnic Berlina. Zazwyczaj wybierany jest co pięć lat, zawsze w tym samym dniu co Izba Deputowanych.

W wyborach do sejmików samorządowych kandydaci nie są wybierani w sposób bezpośredni, lecz głosy oddaje się na partię lub komitet wyborczy w swojej dzielnicy. Aby wejść do sejmiku samorządowego, partia potrzebuje trzech procent głosów. Podział mandatów pomiędzy frakcjami w sejmiku samorządowym następuje zgodnie z proporcją głosów. Sejmik samorządowy składa się zawsze z maksymalnie 55 radnych
dzielnicowych. Ich liczba może być także mniejsza: jeśli na liście danej partii nie ma tylu kandydatów, ile zgodnie z wynikiem głosowania mogłoby zasiąść w sejmiku, miejsca te
pozostają puste.

3. Skutki dla najważniejszych stanowisk

Powtórne wybory pociągają za sobą szczególny fenomen. Najważniejsze urzędy polityczne obsadzane są na całą kadencję, a więc zasadniczo na pięć lat. Kadencja nie kończy się w przypadku powtórnych wyborów, a jedynie w przypadku nowych wyborów. Rządząca burmistrz Franziska Giffey (SPD) po powtórnych wyborach nadal pozostanie na urzędzie, a wraz z nią cały senat – zasadniczo aż do końca kadencji.

Jeśli jednak po powtórnych wyborach proporcja sił zmieni się na tyle, iż inny rząd będzie w stanie podjąć i pomyślnie zakończyć negocjacje koalicyjne, wówczas istnieją dwa
sposoby, by mógł on objąć władzę: albo sprawująca urząd rządząca burmistrz dobrowolnie poda się do dymisji i w ten sposób otworzy drogę do wyboru następcy, albo musi zostać odwołana z urzędu w wyniku głosowania nad wotum nieufności. Zgodnie z konstytucją Berlina wymaga to większości głosów deputowanych.

Ponadto jeśli rządząca burmistrz utraci stanowisko, automatycznie wszyscy senatorzy także zostaną usunięci z urzędu. A to dlatego, że zgodnie z konstytucją Berlina parlament wybiera wprawdzie rządzącego burmistrza, ale już nie senatorów. Tych mianuje rządzący burmistrz, którego kadencja wyznacza również kadencję senatu.

O tym, kto zostaje burmistrzem dzielnicy, decyduje większość sejmiku samorządowego. Może się zdarzyć, że zwycięży najsilniejsza frakcja ze swoim kandydatem. Wielokrotnie zdarza się jednak, że w sejmiku samorządowym dochodzi do połączenia frakcji partii, które uzyskały mniej głosów. Mogą one tworzyć tak zwane zrzeszenia. Jeżeli tego rodzaju zrzeszenie dysponuje większością w sejmiku samorządowym, może wybrać burmistrza.

Ponieważ w przypadku powtórzenia wyborów kadencja trwa nadal także na szczeblu sejmików samorządowych, wszystkie stanowiska burmistrzów dzielnic oraz radnych miejskich pozostają póki co obsadzone tak, jak są obecnie. Nawet wówczas, gdy proporcja sił w sejmiku samorządowym ulegnie zmianie. Nowi burmistrzowie dzielnic i radni miejscy mogą zostać wybrani jedynie wówczas, gdy osoby sprawujące te urzędy dobrowolnie zrezygnują z pełnienia funkcji lub zostaną odwołane przez sejmik samorządowy. Wymaga to jednak większości dwóch trzecich głosów.